Асыл металдар металлургиясы

Сипаттама: Бұл курста асыл металдарды минералдық және техногендік шикізаттан алу теориясы мен практикасы, асыл металдар шикізатын және аралық өнімдерді қайта өңдеудің заманауи әдістері, негізгі қайта өңдеу сатыларының технологиялық сұлбалары мен аппараттық жабдықталуы қарастырылады. Металлургиялық операцияларды жүргізу тәжірибесі баяндалады, металлургиялық кәсіпорындарда полиметалдық шикізатты кешенді пайдалану мәселелері қарастырылады. Сонымен қатар, асыл металдар бар қайталама шикізатты дайындау және өңдеу мәселелері де қамтылады.

Кредиттер саны: 6

Пререквизиты:

• Инженерлік білім беруге кіріспе
• Металлургиялық үрдістердің технологиясы

Пәннің еңбек сыйымдылығы:

Жұмыс түрлері	сағат
Дәрістер	30
Практикалық жұмыстар	30
Зертханалық жұмыстар
СӨЖО	30
СӨЖ	90
Қорытынды бақылау нысаны	емтихан
Қорытынды бақылауды жүргізу нысаны	Ауызша емтихан

Компонент: Таңдау бойынша компонент

Цикл: Кәсіптік пәндер

Мақсат

• Минералдық және техногендік шикізаттан асыл металдарды алу, өңдеу саласындағы физикалық-химиялық үдерістер мен қазіргі технологияларды түсіну үшін қажетті теориялық білімдер мен практикалық дағдыларды қалыптастыру. Сонымен қатар пән экономикалық тиімділік, қауіпсіздік және экологиялық талаптарды ескере отырып, металлургиялық өндірісте технологиялық сұлбалар мен жабдықтарды қолдана алатын білікті мамандар дайындауға бағытталған.

Міндет

• Алтын мен күмісті өндірудегі металлургиялық үдерістерінің физикалық-химиялық негіздерін зерттеу: алтын құрамды кендерді ерітінділеу, ерітінділерден асыл металдарды тұндыру, аффинаж үдерістері.
• Студенттерді асыл металдар өндірісінің қазіргі технологиялары және аппараттық қамтамасыз етілуімен таныстыру және әртүрлі типтегі кендер мен аралық өнімдерді өңдеу кезіндегі технологиялық сұлбаларды талдау дағдыларын дамыту.
• Қиын байытылатын және балансқа кірмейтін кендерді өңдеудің негізгі үдерістерімен танысу.

Оқыту нәтижесі: білу және түсіну

• Минералдық және техногендік шикізаттан асыл металдарды бөліп алу бойынша теориялық негіздерді, физикалық-химиялық үдерістерді және заманауи әдістерді, сондай-ақ қолданылатын жабдықтардың жұмыс істеу принциптерін білу мен түсінуді көрсету.

Оқыту нәтижесі: білім мен ұғымды қолдану

• Асыл металдарды өндіру бойынша теориялық және практикалық негіздерге қатысты білім мен түсініктерді технологиялық міндеттерді шешуде, технологиялық сұлбаларды әзірлеу немесе талдау кезінде, сондай-ақ шикізатты өңдеу әдістері мен жабдықтарын таңдауда қолдана білу.

Оқыту нәтижесі: талқылай білуді қалыптастыру

• Асыл металдарды алу және өңдеу әдістерін, технологиялық шешімдерді таңдау бойынша негізделген пікірлер қалыптастыру, олардың тиімділігін, экологиялық және экономикалық тиімділігін өндірістік жағдайларға сәйкес бағалай білу.

Оқыту нәтижесі: коммуникативтік қабілеттіліктер

• Командада жұмыс істеу барысында коммуникативтік қабілеттерді көрсету, кәсіби мәселелерді талқылауға қатысу, техникалық ақпаратты ауызша және жазбаша түрде нақты әрі дәлелді жеткізе білу.

Оқыту нәтижесі: Оқу дағдылары немесе сабаққа қабілеттілігі

• Асыл металдар металлургиясы саласындағы білімді кеңейту және тереңдету мақсатында өз бетінше оқуға және кәсіби дамуға қабілеттілікті, ақпараттың әртүрлі көздерін тиімді пайдалануды көрсету.

Оқыту әдістері

Асыл металдар металлургиясы пәнін меңгеруде келесі білім беру технологиялары қолданылады: Интерактивті оқыту

Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар (АКТ) қолдану

Модульдік оқыту

Флиппед-класс (ауыстырылған оқу түрі)

Білім алушының білімін бағалау

Оқытушы ағымдағы бақылау жұмыстарының барлық түрлерін жүргізеді және академиялық кезеңде екі рет білім алушылардың ағымдағы үлгеріміне тиісті баға береді. Ағымдағы бақылау нәтижелері бойынша 1 және 2 рейтинг қалыптастырылады. Білім алушының оқу жетістіктері 100 балдық шкала бойынша бағаланады, Р1 және Р2 қорытынды бағасы ағымдағы үлгерім бағасынан орташа арифметикалық ретінде шығарылады. Академиялық кезеңде білім алушының жұмысын бағалауды пән бойынша тапсырмаларды тапсыру кестесіне сәйкес оқытушы жүзеге асырады. Бақылау жүйесі жазбаша және ауызша, топтық және жеке формаларды біріктіре алады.

Кезең	Тапсырма түрі	Өлшем
1  рейтинг	Есеп беру, ауызша сұрақтар.	0-100
	Бақылау сұрақтары.
	Тест өту.
2  рейтинг	Есеп беру, ауызша сұрақтар.	0-100
	Бақылау сұрақтары.
	Есептерді тапсыру.
	Бақылау тесті.
Қорытынды бақылау	емтихан	0-100

Жұмыс түрлері бойынша оқыту нәтижелерін бағалау саясаты

Тапсырма түрі	90-100	70-89	50-69	0-49
	Өте жақсы	Жақсы	Қанағаттанарлық	Қанағаттанарлықсыз
Аудиторияда сабаққа қатысу белсенділігі (сұрақтарға жауап беру)	Жүйелі теориялық білімдерді көрсетеді, терминологияны меңгерген, құбылыстар мен процестердің мәнін логикалық әрі дәйекті түрде түсіндіреді, дәлелді қорытындылар мен жалпы тұжырымдар жасайды, мысалдар келтіреді, монологтық сөйлеуді еркін меңгергенін және нақтылаушы сұрақтарға жылдам жауап бере алу қабілетін көрсетеді.	Мықты теориялық білімдерді көрсетеді, терминологияны меңгерген, құбылыстар мен процестердің мәнін логикалық әрі дәйекті түрде түсіндіреді, дәлелді қорытындылар мен жалпы тұжырымдар жасайды, мысалдар келтіреді, монологтық сөйлеуді еркін меңгергенімен, маңызсыз қателер жібереді, оларды өздігінен немесе оқытушының жеңіл түзетулері арқылы жөндейді.	Теориялық білімдері терең емес, құбылыстар мен процестерді талдау дағдылары әлсіз дамыған, дәлелді қорытынды жасау және мысалдар келтіру қабілеті жеткіліксіз, монологтық сөйлеу, терминологияны меңгеруі, логикалық және дәйекті баяндауы жеткіліксіз, қателіктер жасайды және оларды тек оқытушының түзетуімен ғана түзете алады.	Пәннің теориялық негіздерін білмейді, құбылыстар мен процестерді талдау дағдылары қалыптаспаған, дәлелді қорытынды жасай алмайды және мысалдар келтіре алмайды, монологтық сөйлеуді нашар меңгерген, терминологияны білмейді, логикалық және дәйекті баяндаудан мақрұм, қателер жасайды және оларды оқытушының түзетуіне қарамастан түзете алмайды, сабақта жауап беруден бас тартады.
Практикалық сабақтарға қатысу	Практикалық жұмысты толық көлемде және қажетті іс-қимылдардың тәртібін сақтай отырып орындады; жауап беру кезінде барлық жазбаларды, кестелерді, суреттерді, графиктерді және есептеулерді дұрыс және таза орындады; қателерді дұрыс талдайды. Сұрақтарға жауап бергенде сұрақтың мәнін дұрыс түсінеді, негізгі ұғымдарды дәл анықтап, түсіндіреді; жауабын жаңа мысалдармен толықтырады, білімді жаңа жағдайларда қолдана алады; оқып отырған материалды бұрынғы оқығандарымен және басқа пәндерді оқудағы материалмен байланыстыра алады.	«Өте жақсы» деген бағаға қойылатын талаптар орындалған, бірақ 2–3 кемшілік жіберілген. Студенттің сұрақтарға жауабы «өте жақсы» бағасына қойылатын негізгі талаптарға сай келеді, бірақ жаңа жағдайларда білімді қолданусыз, бұрын меңгерілген материалдармен және басқа пәндерден алған біліммен байланыс жасалмастан берілген; бір қате немесе екіден аспайтын кемшілік жіберілген, студент оларды өз бетінше немесе оқытушының аздаған көмегімен түзете алады.	Практикалық жұмыстың көлемінің кемінде 50%-ын орындаған, бұл дұрыс нәтижелер мен қорытындылар алуға мүмкіндік береді; жұмысты орындау барысында қателіктер жіберілген. Сұрақтарға жауап беру кезінде студент сұрақтың мәнін дұрыс түсінеді, бірақ жауаптарда пән бойынша меңгеруде жекелеген қиындықтар байқалады, олар оқу бағдарламасын әрі қарай игеруге кедергі келтірмейді; бір өрескел және екіден аспайтын ұсақ қате жіберілген.	Жұмысты толық орындамаған немесе орындалған бөлімінің көлемі дұрыс қорытынды жасауға мүмкіндік бермейді. Сұрақтарға жауап беру кезінде оқу бағдарламасының талаптарына сәйкес негізгі білім мен дағдыларды меңгермегенін көрсетеді; «қанағаттанарлық» бағасына қойылатын деңгейден көп қателер мен кемшіліктер жіберілген немесе қойылған сұрақтардың бірде-біріне жауап бере алмайды.

Бағалау нысаны

Пән бойынша білім алушының білімін қорытынды бағалау 100 баллдық жүйе бойынша жүзеге асырылады және:

• Емтиханда алынған нәтиженің 40%;
• Ағымдағы үлгерімнің 60% - ы.

Қорытынды бағаны есептеу формуласы:

И= 0,6	Р1+Р2	+0,4Э
	2

 

мұндағы, Р1, Р2-тиісінше бірінші, екінші рейтингті бағалаудың сандық эквиваленттері;

Э - емтихандағы бағаның сандық баламасы.

Қортынды әріптік бағасы және оның балдық сандық эквиваленті:

Төрт балдық жүйе бойынша цифрлық баламаға сәйкес келетін білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың әріптік жүйесі:

Әріптік жүйе бойынша бағалар	Балдардың сандық эквиваленті	Балдар (%-тік құрамы)	Дәстүрлі жүйе бойынша бағалар
A	4.0	95-100	Өте жақсы
A-	3.67	90-94
B+	3.33	85-89	Жақсы
B	3.0	80-84
B-	2.67	75-79
C+	2.33	70-74
C	2.0	65-69	Қанағаттанарлық
C-	1.67	60-64
D+	1.33	55-59
D	1.0	50-54
FX	0.5	25-49	Қанағаттанарлықсыз
F	0	0-24

Дәріс сабақтарының тақырыптары

• Асыл металдардың кендері, минералдары, кен орындары
• Асыл металдардың кендерін өңдеудің технологиялық ерекшеліктері
• Асыл металдар шикізаттарын өңдеу үрдістері
• Асыл металдарды кендерден бөліп алудың гравитациялық әдістері
• Асыл металдарды амальгамдау әдісімен бөліп алу үрдісі
• Асыл металдарды шашыранды кен көздерінен бөліп алу
• Асыл металдарды циандық ерітінділеу әдісімен өңдеу
• Циандық ерітінділерден асыл металдарды бөліп алу әдістері
• Асыл металдарды ерітіндіден ион алмасу шайырлары және белсендірілген көмір арқылы бөліп алу әдістері, түрлері
• Асыл металдарды ерітінділерден бөліп алудың экстракциялық әдісі
• Асыл металдарды ерітінділерден бөліп алудың электролиттік жолдары
• Асыл металдарды таза түрде бөліп алудың аффинаждық әдісі
• Платина және платина тобының металдарды
• Платина тобының металдарын кендік материалдан бөліп алу жолдары
• Таза металдық түрде бөліп алу әдістері, технологиялық ерекшеліктері, жабдықтар

Негізгі әдебиет

• Стрижко Л.С. Металлургия золота и серебра: Учеб. пособие / Л.С.Стрижко. - М. : МИСИС, 2001. - 334 c : генеалогич.табл. - Библиогр.: с.334.
• Романтеев Ю.П. Металлургия благородных металлов: Учеб. пособие. – М.: МИСиС, 2007. – 259 с.
• Перфильева Н.С. Металлургия благородных металлов: Красноярск: Сибирский федеральный университет, 2007. — 134 с.
• Бредихин В.Н., Кожанов В.А., Маняк Н.А., Кушнерова Е.Ю. Благородные металлы. Донецк: ДонНТУ, 2009. — 521 с.
• Металлургия благородных металлов : учебное пособие / Н. С. Перфильева, А. И. Рюмин, Н. В. Клундук, Г. А. Соркинова, 2021. - 144 с.
• Перфильева Н.С., И. Рюмин, Г.А. Соркинова Металлургия благородных металлов. Расчеты процессов и технологических схем в металлургии благородных металлов : учеб.-метод. пособие. Красноярск: Сибирский федеральный университет, 2012

Қосымша әдебиеттер

• Jae-chun Lee, Sadia Ilyas. Gold Metallurgy and the Environment. CRC Press. - 2020. P.232
• Textbook on Metallurgy of Gold, Silver, Copper, Lead, and Zinc. Creative Media Partners, LLC - 2022. P. 572