Жылу энергетикасындағы есепке алу және бақылау құралдары
Сипаттама: Пән студенттерде жабдықты сенімді, қауіпсіз және энергияны тиімді пайдалануды қамтамасыз ететін жылу-энергетикалық процестердің параметрлерін өлшеу, тіркеу және автоматты бақылау саласында теориялық білім мен практикалық дағдыларды қалыптастырады. Жылу техниканың параметрлерін есепке алу және бақылау құралдары, өлшеудің заманауи әдістері мен құралдары, өлшеу құралдарының жұмыс принциптері, сондай-ақ параметрлерді өлшеу әдістері, мүмкін болатын қателіктердің сипаты мен көздері қарастырылады. Оқыту нәтижесінде студент өлшеу жүйелерінің жұмыс принциптерін түсіне алады, өлшеу әдістерін практикада қолдана алады, олардың дәлдігін талдап, бағалай алады, сондай-ақ бақылау құралдарының тиімділігі мен сенімділігін арттыру жолдарын ұсына алады.
Кредиттер саны: 5
Пререквизиты:
- Инженерлік білім беруге кіріспе
Пәннің еңбек сыйымдылығы:
| Жұмыс түрлері | сағат |
|---|---|
| Дәрістер | 15 |
| Практикалық жұмыстар | 30 |
| Зертханалық жұмыстар | |
| СӨЖО | 30 |
| СӨЖ | 75 |
| Қорытынды бақылау нысаны | емтихан |
| Қорытынды бақылауды жүргізу нысаны | Емтихан |
Компонент: ЖОО компоненті
Цикл: Кәсіптік пәндер
Мақсат
- Студенттерге жылуэнергетикалық үдерістердің параметрлерін өлшеу, тіркеу және автоматты бақылау саласындағы теориялық білім мен практикалық дағдыларды қалыптастыру, жабдықтардың сенімді, қауіпсіз және энергияны үнемдей отырып жұмыс істеуін қамтамасыз ету.
Міндет
- Студенттерді жылуэнергетикада қолданылатын өлшеу құралдары мен автоматтандыру құралдарының негізгі түрлерімен таныстыру. Температураны, қысымды, шығынды, деңгейді өлшеу құралдарының және автоматты реттеу жүйелерінің құрылымы мен жұмыс принциптерін үйрету. Есепке алу және бақылау құралдарын таңдауға, орнатуға, реттеуге, қызмет көрсетуге және тексеруге дағдыландыру. КИПиА (контрольно-өлшеу құралдары және автоматтандыру) жүйелерінің қауіпсіздік, сенімділік және энергия тиімділігін қамтамасыз етудегі рөлін түсіндіру. Өлшеу және бақылау жүйелерінің жұмысын талдауға, ақауларды анықтауға және негізделген техникалық шешімдер қабылдауға үйрету.
Оқыту нәтижесі: білу және түсіну
- Температура, қысым, шығын, деңгей және басқа параметрлерді өлшеу құралдарының жұмыс принциптерін, құрылымын және жіктелуін білу. Жылумен жабдықтау және ЖЭС жүйелеріндегі өлшеу мен автоматты бақылаудың рөлін және маңызын түсіну. Автоматтандырылған басқару жүйелеріндегі аспаптардың қосылу сызбаларын және өзара әрекеттесуін түсіндіру.
Оқыту нәтижесі: білім мен ұғымды қолдану
- Есепке алу және бақылау аспаптарын тәжірибеде пайдалану. Өлшеу құралдарын тексеру, баптау және техникалық қызмет көрсету жұмыстарын орындау. Өлшеу және автоматтандыру құралдарымен жұмыс істеу үшін нормативтік құжаттарды қолдану.
Оқыту нәтижесі: талқылай білуді қалыптастыру
- Өлшеу жүйелерінің дәлдігін, сенімділігін және тиімділігін бағалау. Өндірістік жағдайларға байланысты аспаптар мен бақылау сызбаларын таңдауды негіздеу. Жүйедегі ақаулардың себептерін талдау және оларды жою бойынша шешімдер ұсыну.
Оқыту нәтижесі: коммуникативтік қабілеттіліктер
- Өлшеу құралдарын пайдалану және реттеу бойынша сызбалар, нұсқаулықтар мен есептер құрастыру. КИПиА инженерлері мен мамандарымен техникалық пікірталас жүргізу. Диагностика және бақылау нәтижелерін құрылымдық түрде ұсыну.
Оқыту нәтижесі: Оқу дағдылары немесе сабаққа қабілеттілігі
- Жаңа аспаптар мен сандық өлшеу технологияларын меңгеру. Өзіндік білім алу үшін техникалық әдебиеттерді, ГОСТ және нормативтік құжаттарды пайдалану. Есепке алу және бақылаудың интеллектуалды жүйелерін енгізуге бейімделу.
Оқыту әдістері
интерактивті дәріс (оқытудың келесі белсенді түрлерін қолдану: басқарылатын пікірталас немесе әңгіме; слайдтарды немесе оқу фильмдерін көрсету; миға шабуыл; мотивациялық сөйлеу)
берілген шарттар негізінде әртүрлі жағдайларды дамыту сценарийлерін құру
ақпараттық-коммуникациялық (қолданбалы бағдарламалардың кәсіби пакеттерін пайдалана отырып, компьютерлік сыныптағы сабақтар)
Білім алушының білімін бағалау
Оқытушы ағымдағы бақылау жұмыстарының барлық түрлерін жүргізеді және академиялық кезеңде екі рет білім алушылардың ағымдағы үлгеріміне тиісті баға береді. Ағымдағы бақылау нәтижелері бойынша 1 және 2 рейтинг қалыптастырылады. Білім алушының оқу жетістіктері 100 балдық шкала бойынша бағаланады, Р1 және Р2 қорытынды бағасы ағымдағы үлгерім бағасынан орташа арифметикалық ретінде шығарылады. Академиялық кезеңде білім алушының жұмысын бағалауды пән бойынша тапсырмаларды тапсыру кестесіне сәйкес оқытушы жүзеге асырады. Бақылау жүйесі жазбаша және ауызша, топтық және жеке формаларды біріктіре алады.
| Кезең | Тапсырма түрі | Өлшем |
|---|---|---|
| 1 рейтинг | Есептік жұмыс №1 "Метрологиялық сипаттамаларды анықтау" | 0-100 |
| Практическая работа №2 "Погрешности и поверка жидкостных стеклянных термометров" | ||
| Есептік жұмыс №3 "Термоэлектрлік температураны өлшеу әдісі" | ||
| Есептік жұмыс №4 "Термоэлектрлік әдіспен температураны өлшеу негіздері" | ||
| Есептік жұмыс №5 "Қысым өлшеуіштердің конструкциясы мен жұмысын зерттеу" | ||
| СӨЖ №1-3 (қалауынша) | ||
| СӨЖ №4-5 (қалауынша) | ||
| №1 рубеждік бақылау | ||
| 2 рейтинг | Есептік жұмыс №6 "Қысымды өлшеу" | 0-100 |
| Есептік жұмыс №7 "Қысымды өлшеу құралдарының конструкциясы мен жұмысын зерттеу" | ||
| Есептік жұмыс №8 "Су есептегіштер. Кейіпкерлерді зерттеу" | ||
| Есептік жұмыс №9 "Сұйықтық ағынын өлшеу" | ||
| Есептік жұмыс №10 "Тұрақты дифференциалды қысым шығыны өлшегіштер" | ||
| СӨЖ №6-8(қалауынша) | ||
| СӨЖ №9-10 (қалауынша) | ||
| №2 рубеждік бақылау | ||
| Қорытынды бақылау | емтихан | 0-100 |
Жұмыс түрлері бойынша оқыту нәтижелерін бағалау саясаты
| Тапсырма түрі | 90-100 | 70-89 | 50-69 | 0-49 |
|---|---|---|---|---|
| Өте жақсы | Жақсы | Қанағаттанарлық | Қанағаттанарлықсыз | |
| Практикалық жұмыстарда жұмыс жасау | Талап етілетін есептеу әдістері тізбегін сақтай отырып, практикалық жұмысты толық орындады; Жауабын жаңа мысалдармен сүйемелдейді, білімді жаңа жағдайда қолдана біледі. | бір қате немесе екіден аз кемшілік жіберілді, оны студент өз бетінше немесе мұғалімнің азғантай көмегі арқылы түзете алады; жауап білімді жаңа жағдайға қолданбай берілді | Жұмысты толық орындамаған, бірақ дұрыс нәтижелер мен қорытындыларды алуға мүмкіндік беретін практикалық жұмыс көлемінің 50% кем емес; Жұмыс барысында қателіктер жіберілді. | Жұмысты толық аяқтамады немесе жұмыстың аяқталған бөлігінің көлемі дұрыс қорытынды жасауға мүмкіндік бермейді. Сұрақтарға жауап беру кезінде бағдарлама талаптарына сәйкес негізгі білім мен дағдыларды меңгермегендігін көрсетті. |
| Бақылау сұрақтары бойынша сұхбат | Осы курстың теориялық білімі, терминологиясы және негізгі заңдылықтары игерілген; құбылыстар мен процестердің мәнін логикалық және жүйелі түрде түсіндіреді; мысалдар келтіреді, монологтық сөйлеуде еркін сөйлейді және нақтылау сұрақтарына тез жауап бере алады. | Осы курстың теориялық білімі, терминологиясы және негізгі заңдылықтары игерілген; құбылыстар мен процестердің мәнін логикалық және жүйелі түрде түсіндіреді; мысалдар келтіреді, монологтық сөйлеуде еркін сөйлейді, бірақ сонымен бірге ол өз бетінше немесе мұғалімнің шамалы түзетуімен түзететін болмашы қателіктер жібереді. | Теориялық білімі таяз, дәлелді қорытынды жасау және мысалдар келтіру қабілеті жеткіліксіз, монологтық сөйлеуде, терминологияда, баяндау логикасы мен жүйелілігінің жеткіліксіздігін көрсетеді, мұғалімнің түзетуімен ғана түзетілетін қателіктер жібереді. | Пәннің теориялық негіздерінен хабарсыздығын, құбылыстар мен процестерді талдау дағдыларының қалыптаспағанын көрсетеді, дәлелді қорытындылар жасауды және мысалдар келтіруді білмейді, мұғалімнің түзетуімен де түзете алмайтын қателіктер жібереді. |
| Аралық бақылауға арналған тест түріндегі тапсырмалар | 100-90% дұрыс жауаптар | 89-70% дұрыс жауаптар | 69-50% дұрыс жауаптар | 49-0% дұрыс жауаптар |
Бағалау нысаны
Пән бойынша білім алушының білімін қорытынды бағалау 100 баллдық жүйе бойынша жүзеге асырылады және:
- Емтиханда алынған нәтиженің 40%;
- Ағымдағы үлгерімнің 60% - ы.
Қорытынды бағаны есептеу формуласы:
| И= 0,6 | Р1+Р2 | +0,4Э |
| 2 |
мұндағы, Р1, Р2-тиісінше бірінші, екінші рейтингті бағалаудың сандық эквиваленттері;
Э - емтихандағы бағаның сандық баламасы.
Қортынды әріптік бағасы және оның балдық сандық эквиваленті:
Төрт балдық жүйе бойынша цифрлық баламаға сәйкес келетін білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың әріптік жүйесі:
| Әріптік жүйе бойынша бағалар | Балдардың сандық эквиваленті | Балдар (%-тік құрамы) | Дәстүрлі жүйе бойынша бағалар |
|---|---|---|---|
| A | 4.0 | 95-100 | Өте жақсы |
| A- | 3.67 | 90-94 | |
| B+ | 3.33 | 85-89 | Жақсы |
| B | 3.0 | 80-84 | |
| B- | 2.67 | 75-79 | |
| C+ | 2.33 | 70-74 | |
| C | 2.0 | 65-69 | Қанағаттанарлық |
| C- | 1.67 | 60-64 | |
| D+ | 1.33 | 55-59 | |
| D | 1.0 | 50-54 | |
| FX | 0.5 | 25-49 | Қанағаттанарлықсыз |
| F | 0 | 0-24 |
Дәріс сабақтарының тақырыптары
- Кіріспе
- Температураны өлшеуге арналған құрылғылар
- Термоэлектрлік әдіспен температураны өлшеу негіздері
- Магнитоэлектрлік милливольтметрмен термоэлектромоторлық күшті тікелей өлшеу
- Термоэлектр қозғаушы күшінің компенсациясы
- Электр кедергісі термометрлері
- Қатты денелердегі және осы денелердің сыртқы бетіндегі температураны өлшеу
- Қысымды өлшеу
- Қысымды өлшеу құралдарын орнатуға қойылатын негізгі талаптар
- Сұйықтықтардың, газдардың және будың шығынын өлшеуге арналған құрылғылар
- Дифференциалды қысым өлшегіштер
- Тұрақты дифференциалды қысым шығыны өлшегіштер
- Сұйықтық деңгейін өлшеу
- Газ тәріздес ортаның құрамын өлшеу
- Сутегі иондарының концентрациясын өлшеу рН - метр
Негізгі әдебиет
- Шаповалов А. В., Киселевич В. В. Теплотехнические измерения и основы автоматического регулирования тепловых процессов: практикум по выполнению лабораторных работ. – Гомель: ГГТУ им. П. О. Сухого, 2021. – 77 с. – ISBN 978‑985‑535‑439‑1
- Герасимова О. В. Теплотехнические приборы и измерения: пособие для слушателей ИПК. – Гомель: ГГТУ им. П. О. Сухого, 2023. – 30 с.
- Долбикова Н. С., Захарова Л. М., Кузнецова А. В., Мерзликина Е. И., Никитина И. С., Цыпин А. В. Метрология и теплотехнические измерения: учебник. – Москва: НацИИ «МЭИ», 2021. – (объём ~300 с.)
- Кузнецов Н.Д., Чистяков В.С. Сборник задач и вопросов по теплотехническим измерениям и приборам – М.: Энергоатомиздат, 2015 г. – 325 с
- Латышенко К. П. Технические измерения и приборы: методы анализа и контроля: учебник для СПО. – Москва: Юрайт, 3‑е изд., испр. и доп., 2025. – 392 с. – ISBN 978‑5‑534‑20958‑7
- Шаповалов А. В., Киселевич В. В. Теплотехнические измерения и основы автоматического регулирования: практикум. – Гомель: ГГТУ им. П. О. Сухого, 2020. – 80 с. – ISBN 978‑985‑535‑439‑1
Қосымша әдебиеттер
- Глухов Д.А. Технические измерения и приборы / Д.А. Глухов. – Воронеж: Изд-во ВГЛТА, 2009
- Теплоэнергетика и теплотехника. В 4 кн.: справочная серия / Б. Г. Борисов [и др.]; под ред. А. В. Клименко, В. М. Зорина. - 4-е изд., стереотип. - М.: Издат. Дом МЭИ, 2007 – 630 с.
- Хансуваров К.И. Техника измерения давления, расхода, количества и уровня жидкости, газа и пара: учебное пособие / Хансуваров К.И., Цейтлин В.Г. – М.: Изд-во стандартов, 1999. – 283с.
