Дала дақылдарының агротехнологиялары
Сипаттама: Пән климаттық жағдайларды және агроэкологиялық талаптарды ескере отырып, негізгі ауыл шаруашылығы дақылдарын өсірудің заманауи технологияларын зерделеуге бағытталған. Мақсаты студенттердің өсімдік шаруашылығындағы технологиялық процестерді жоспарлау, ұйымдастыру және жүргізу бойынша білімдері мен практикалық дағдыларын қалыптастыру болып табылады. Пәнді игеру нәтижесінде оңтайлы агротехнологияларды таңдауда, өнімнің жоғары өнімділігі мен сапасын қамтамасыз етуде, сондай-ақ ресурстарды ұтымды пайдалану мен экологиялық нормаларды сақтауда құзыреттер қалыптасады.
Кредиттер саны: 8
Пәннің еңбек сыйымдылығы:
| Жұмыс түрлері | сағат |
|---|---|
| Дәрістер | 45 |
| Практикалық жұмыстар | 30 |
| Зертханалық жұмыстар | |
| СӨЖО | 45 |
| СӨЖ | 120 |
| курстық жоба | |
| Қорытынды бақылау нысаны | емтихан |
| Қорытынды бақылауды жүргізу нысаны | Жазбаша емтихан |
Компонент: ЖОО компоненті
Цикл: Кәсіптік пәндер
Мақсат
- Студенттерге далалық дақылдарды өсірудің заманауи технологиялары бойынша теориялық білім мен практикалық дағдыларды қалыптастыру, өсімдіктердің өнімділігін арттыруға, олардың тұрақтылығын қамтамасыз етуге және жер, су, материалдық-техникалық ресурстарды тиімді пайдалануға бағытталған агротехнологиялық шешімдерді меңгерту.
Міндет
- Негізгі далалық дақылдардың биологиялық ерекшеліктерін және олардың өсуіне қойылатын талаптарды зерделеу. Топырақты өңдеу жүйелерін, тұқымды дайындау тәсілдерін, себу нормалары мен әдістерін, егістікті күтіп-баптау технологияларын меңгеру. Минералдық және органикалық тыңайтқыштарды қолдану технологиясын, өсімдіктерді қорғау құралдары мен өсу реттегіштерін пайдалану ерекшеліктерін оқып-үйрену. Заманауи агротехнологияларды, соның ішінде дәлме-дәл егіншілік элементтерін, ресурс үнемдейтін технологияларды және цифрлық мониторинг құралдарын меңгеру. Әр түрлі дақылдарға арналған оңтайлы технологиялық карталарды табиғи-климаттық жағдайлар мен шаруашылық мақсаттарына қарай әзірлеу. Агротехнологиялардың тиімділігін бағалау әдістерін, өнімділік, сапа және экономикалық көрсеткіштерді талдау дағдыларын қалыптастыру. Далалық жұмыстарды жоспарлау және ұйымдастыру, агротехникалық талаптар мен экологиялық қауіпсіздік нормаларын сақтау дағдыларын дамыту.
Оқыту нәтижесі: білу және түсіну
- Студент негізгі далалық дақылдардың биологиялық ерекшеліктерін және олардың топырақ-климаттық жағдайларға қойылатын талаптарын біледі және түсінеді. Студент топырақты өңдеу, тұқым дайындау, себу нормалары мен тәсілдері, егістікті күтіп-баптау технологияларының ғылыми негіздерін түсінеді. Заманауи агротехнологиялар, оның ішінде дәлме-дәл егіншілік элементтері мен ресурс үнемдейтін технологиялар туралы теориялық білімді меңгереді. Тыңайтқыштарды және өсімдіктерді қорғау құралдарын қолдану принциптерін, олардың өсімдік өсімі мен өнімділігіне әсерін түсінеді. Әртүрлі дақылдарды өсірудің технологиялық карталарын құру қағидаларын және агротехнологиялық шешімдерге әсер ететін факторларды түсінеді. Өсімдіктер жағдайын мониторингтеу, өнімділікті бағалау және сапаны бақылау әдістерінің негіздерін біледі. Тұрақты земледелие қағидаттарын, топырақ құнарлылығын сақтау және агроландшафттардың деградациясын болдырмау талаптарын түсінеді.
Оқыту нәтижесі: білім мен ұғымды қолдану
- Студент далалық дақылдарды өсіру технологияларын нақты өндірістік жағдайларда қолдана алады. Топырақты өңдеу, тұқым дайындау, себу нормаларын белгілеу және егістікті күтіп-баптау шараларын практикалық тұрғыда жоспарлап орындай алады. Тыңайтқыштарды тиімді қолдану, өсімдіктерді қорғау құралдарын таңдау және оларды қолдану режимдерін дұрыс анықтай алады. Әртүрлі дақылдарға арналған технологиялық карталарды табиғи-климаттық жағдайларға қарай құрастырып, оларды нақты жағдайларда бейімдей алады. Өсімдіктердің өсу жағдайын мониторингтеу әдістерін қолданып, алынған нәтижелер негізінде агротехнологиялық шешімдер қабылдай алады. Өнімділік пен сапа көрсеткіштерін бағалау нәтижелерін өндірістік міндеттерді шешуде қолдана алады. Экологиялық талаптарды ескере отырып, тұрақты ауыл шаруашылығы принциптерін тәжірибеде жүзеге асыра алады.
Оқыту нәтижесі: талқылай білуді қалыптастыру
- Студент агротехнологиялық процестер мен қабылданатын шешімдердің тиімділігін деректер мен талдау нәтижелері негізінде бағалай алады. Өсімдіктердің өсуі, өнімділік көрсеткіштері және агротехникалық шаралардың нәтижелілігі туралы ғылыми негізделген қорытынды жасай алады. Әртүрлі технологиялық тәсілдердің артықшылықтары мен шектеулерін сыни тұрғыдан бағалап, ең тиімді нұсқасын негіздей алады. Экологиялық, экономикалық және өндірістік факторларды ескере отырып, оңтайлы агротехнологиялық шешімдер бойынша дәлелді пікір қалыптастыра алады. Ауыл шаруашылығы өндірісіндегі қауіптер мен тәуекелдерді талдап, оларды азайту жөнінде негізді ұсыныстар бере алады. Ғылыми және өндірістік ақпаратты салыстырып, нақты жағдайға сәйкес дұрыс пайым шығаруға қабілетті.
Оқыту нәтижесі: коммуникативтік қабілеттіліктер
- Студент агротехнологиялық мәселелерді кәсіби тілде нақты және түсінікті түрде жазбаша және ауызша жеткізе алады. Өндірістік жағдайларда агрономдармен, фермерлермен және зертханалық мамандармен тиімді байланыс орната алады. Командалық жұмыс барысында ақпаратты дұрыс бөлісіп, топтық шешім қабылдауға үлес қоса алады. Агротехнологиялық процестер бойынша есептер, талдамалық шолулар және ұсыныстарды сауатты түрде дайындай алады. Ғылыми және өндірістік аудитория алдында өз көзқарасын дәлелдеп, агротехникалық шешімдерді негіздей отырып қорғай алады. Цифрлық коммуникация құралдарын (электрондық пошталар, онлайн-платформалар, агроақпараттық жүйелер) тиімді пайдалана алады.
Оқыту нәтижесі: Оқу дағдылары немесе сабаққа қабілеттілігі
- Студент агротехнология саласындағы жаңа ақпаратты, ғылыми әдебиеттерді және өндірістік нұсқаулықтарды өз бетінше талдап, меңгере алады. Өзінің кәсіби білімін жүйелі түрде жаңартып, заманауи агротехнологиялық тәсілдерді үйренуге дайын болады. Өзіндік оқу стратегияларын ұйымдастырып, оқу мақсаттарын белгілеп, сол мақсаттарға жету жолдарын жоспарлай алады. Ғылыми деректерді іздеу, сұрыптау және бағалау дағдыларын қолдана отырып, өз бетінше кәсіби даму траекториясын қалыптастыра алады. Тәжірибелік жұмыстар мен зертханалық тапсырмаларды орындау барысында жаңа білім мен әдістерді тез игере алады. Өзінің оқу нәтижелерін сыни тұрғыдан бағалап, жетілдіру бағыттарын анықтай алады.
Оқыту әдістері
Интерактивті оқыту әдістері Студенттердің оқу процесіне белсенді қатысуын көздейді: пікірталастар, іскерлік ойындар, «миға шабуыл», кейстерді талдау, шағын топтарда жұмыс істеу, проблемалық жағдайларды шешу. • Цифрлық білім беру технологиялары LMS-платформаларды (Moodle, Canvas, Platonus, Teams) пайдалану, электрондық оқулықтар, виртуалды зертханалар, мультимедиялық материалдар, онлайн-тесттер, оқу симуляторлары. • Қашықтықтан және аралас оқыту технологиялары Онлайн және офлайн форматтарды біріктіреді: бейнесабақтар, вебинарлар, интерактивті тапсырмалар, виртуалды сыныптардағы талқылаулар. • Жобалық және проблемалық оқыту (PBL) Студенттер нақты тәжірибеге бағытталған жобаларды орындайды, кәсіби міндеттерді шешеді, зерттеу және талдау дағдыларын дамытады. • Сын тұрғысынан ойлау технологиялары Талдау, салыстыру, дәлелдеу, рефлексия әдістері; ғылыми негізделген пікір қалыптастыру қабілетін дамыту. • Құзыреттілікке бағытталған тәсіл Білім берудің мақсаты – теориялық біліммен қатар кәсіби және әмбебап құзыреттерді қалыптастыру. • «Төңкерілген сынып» технологиясы Теориялық материалдар үйде (бейнематериалдар, ресурстар) оқылады, ал аудиториядағы уақыт практикалық тапсырмаларға, талқылауға және мәселе шешуге арналады. • Модульдік оқыту Оқу материалы модульдерге бөлініп құрылымдалады, бұл оқытуды икемді әрі дараландырылған етуге мүмкіндік береді. • Инклюзивті білім беру технологиялары Әртүрлі білім алу қажеттіліктері бар студенттерге бейімделген материалдарды қолдану: визуализация, субтитрлер, бейімделген ресурстар. • Адаптивті және дербестендірілген оқыту технологиялары Материалды беру формаларын, жеке тапсырмаларды және студенттің дайындық деңгейіне сәйкес жеке оқу траекторияларын қолдануды қамтиды.
Білім алушының білімін бағалау
Оқытушы ағымдағы бақылау жұмыстарының барлық түрлерін жүргізеді және академиялық кезеңде екі рет білім алушылардың ағымдағы үлгеріміне тиісті баға береді. Ағымдағы бақылау нәтижелері бойынша 1 және 2 рейтинг қалыптастырылады. Білім алушының оқу жетістіктері 100 балдық шкала бойынша бағаланады, Р1 және Р2 қорытынды бағасы ағымдағы үлгерім бағасынан орташа арифметикалық ретінде шығарылады. Академиялық кезеңде білім алушының жұмысын бағалауды пән бойынша тапсырмаларды тапсыру кестесіне сәйкес оқытушы жүзеге асырады. Бақылау жүйесі жазбаша және ауызша, топтық және жеке формаларды біріктіре алады.
| Кезең | Тапсырма түрі | Өлшем |
|---|---|---|
| 1 рейтинг | Әр студентке жеке беріледі | 0-100 |
| 2 рейтинг | Әр студентке жеке беріледі | 0-100 |
| Қорытынды бақылау | емтихан, курстық жоба | 0-100 |
Жұмыс түрлері бойынша оқыту нәтижелерін бағалау саясаты
| Тапсырма түрі | 90-100 | 70-89 | 50-69 | 0-49 |
|---|---|---|---|---|
| Өте жақсы | Жақсы | Қанағаттанарлық | Қанағаттанарлықсыз | |
| Барлық тапсырмаларды орындау. | Барлық материалды терең білу; теория мен машиналық оқыту жүйесіндегі стандартты емес есептерді дербес шешу; практикалық тапсырмаларда қатесіз есептеулер, сонымен қатар курстық жұмыста есептеулер мен жобалау; дәлелді қорғау (уақытында берілген). | Негізгі материалды нақты білу; типтік TMM және DM есептерін сәтті аяқтау; барлық тапсырмалар мен курстық жұмыстар жоғары деңгейде орындалды және шағын түсініктемелермен қорғалды. | Түсіну үшін қажетті материал туралы негізгі білім. Ең аз талап етілетін есептеу мәселелері шешілді. Курстық жұмыс және/немесе практикалық тапсырмалар негізгі бөлімдерден тұрады және барлық ескертулер қарастырылғаннан кейін аяқталады. | Негізгі бөлімдерді түсінбеу. Стандартты есептерді шеше алмау және/немесе курстық жұмысты орындамау. |
Бағалау нысаны
Пән бойынша білім алушының білімін қорытынды бағалау 100 баллдық жүйе бойынша жүзеге асырылады және:
- Емтиханда алынған нәтиженің 40%;
- Ағымдағы үлгерімнің 60% - ы.
Қорытынды бағаны есептеу формуласы:
| И= 0,6 | Р1+Р2 | +0,4Э |
| 2 |
мұндағы, Р1, Р2-тиісінше бірінші, екінші рейтингті бағалаудың сандық эквиваленттері;
Э - емтихандағы бағаның сандық баламасы.
Қортынды әріптік бағасы және оның балдық сандық эквиваленті:
Төрт балдық жүйе бойынша цифрлық баламаға сәйкес келетін білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың әріптік жүйесі:
| Әріптік жүйе бойынша бағалар | Балдардың сандық эквиваленті | Балдар (%-тік құрамы) | Дәстүрлі жүйе бойынша бағалар |
|---|---|---|---|
| A | 4.0 | 95-100 | Өте жақсы |
| A- | 3.67 | 90-94 | |
| B+ | 3.33 | 85-89 | Жақсы |
| B | 3.0 | 80-84 | |
| B- | 2.67 | 75-79 | |
| C+ | 2.33 | 70-74 | |
| C | 2.0 | 65-69 | Қанағаттанарлық |
| C- | 1.67 | 60-64 | |
| D+ | 1.33 | 55-59 | |
| D | 1.0 | 50-54 | |
| FX | 0.5 | 25-49 | Қанағаттанарлықсыз |
| F | 0 | 0-24 |
Дәріс сабақтарының тақырыптары
- Агротехнология полевых культур: мәні, мақсаттары және даму бағыттары
- Далалық дақылдардың биологиялық ерекшеліктері және өсу факторлары
- Почвоведение негіздері: топырақ қасиеттері, құнарлылық және агрохимиялық көрсеткіштер
- Топырақты өңдеу жүйелері және олардың агротехникалық рөлі
- Тұқымды дайындау, себу нормалары және себу технологиялары
- Арамшөптермен, зиянкестермен және өсімдік ауруларымен күрес технологиялары
- Минералдық және органикалық тыңайтқыштар: қолдану жүйелері және есептеу әдістері
- Суару әдістері және агротехнологиядағы ылғал ресурстарын басқару
- Егістікті күтіп-баптау: агротехникалық тәсілдер және машиналық технологиялар
- Дәнді дақылдар агротехнологиясы (бидай, арпа, жүгері)
- Майлы дақылдардың өсіру технологиясы (күнбағыс, рапс, соя)
- Далалық бұршақ тұқымдас дақылдардың агротехнологиясы
- Техникалық дақылдардың өсіру жүйесі (қант қызылшасы, мақта, картоп)
- Ресурс үнемдейтін және дәлме-дәл егіншілік технологиялары
- Агротехнологиялық карталарды құрастыру және өндірістік жоспарлау
Негізгі әдебиет
- Доспехов Б.А. Методика полевого опыта. — М.: Агропромиздат, 2012. Ержанов Ж., Бараев А.И. Земледелие. — Алматы: Агроуниверситет, 2019. Жанабаев К.Ш. Земледелие с основами растениеводства. — Алматы: Бастау, 2020. Кузнецов Н.И., Минаев В.А. Растениеводство. — М.: Колос, 2018. Болдаков Н.А., Шевченко В. Технология возделывания полевых культур. — Астана: Фолиант, 2021. Тілепбергенов Қ.Т. Далалық дақылдарды өндіру технологиясы. — Алматы: Қазақ университеті, 2020.
Қосымша әдебиеттер
- ФАО (FAO). Руководство по современным агротехнологиям и ресурсосберегающему земледелию. — Рим, 2021. Турсунов А.Т., Сейітов С. Ресурсосберегающее земледелие в условиях Казахстана. — Нур-Султан: КАТУ, 2020. Cassman K.G., Grassini P. Agronomy and Crop Production: Global Approaches. — Springer, 2019. Технологии точного земледелия / Под ред. В.П. Якушевой. — М.: Россельхозакадемия, 2020. FAO Soils Bulletin. Conservation Agriculture for Sustainable Intensification. — 2018. Журнал «Агрономия», «Земледелие», «Plant and Soil», «Field Crops Research» — актуальные научные публикации по тематике.
