Агротехникалық машиналар
Сипаттама: Пән өсімдік шаруашылығы мен мал шаруашылығының агротехнологиялық процестерінде қолданылатын машиналардың конструкциясын, жұмыс принциптерін және қолданылуын зерттеуге бағытталған. Пәннің мақсаты-студенттердің аграрлық өндірісті механикаландырудың техникалық құралдары туралы білімдерін, сондай-ақ экономиканың нақты жағдайларын ескере отырып, оларды таңдау, пайдалану және қызмет көрсету дағдыларын қалыптастыру. Пәнді игеру нәтижесінде технологиялық процестерде машиналарды ұтымды пайдалану, олардың тиімділігі мен сенімділігін бағалау дағдылары, сондай-ақ ресурстарды үнемдеуді қамтамасыз ету және еңбекті қорғау талаптарын сақтау құзыреттері қалыптасады.
Кредиттер саны: 5
Пәннің еңбек сыйымдылығы:
| Жұмыс түрлері | сағат |
|---|---|
| Дәрістер | 15 |
| Практикалық жұмыстар | 30 |
| Зертханалық жұмыстар | |
| СӨЖО | 30 |
| СӨЖ | 75 |
| Қорытынды бақылау нысаны | емтихан |
| Қорытынды бақылауды жүргізу нысаны | Емтихан |
Компонент: Таңдау бойынша компонент
Цикл: Кәсіптік пәндер
Мақсат
- Студенттерге заманауи агротехнологиялық машиналардың құрылысын, жұмыс істеу принциптерін, қолданылу мақсаттарын және пайдалану салаларын жүйелі түрде меңгерту, сондай-ақ оларды таңдау, пайдалану, реттеу және техникалық қызмет көрсету дағдыларын қалыптастыру. Өсімдік және мал шаруашылығында орындалатын агротехнологиялық және өндірістік үдерістердің механизациясын түсіндіру.
Міндет
- Агротехнологиялық машиналардың жіктелуін, қызметтік мақсатын және функционалдық ерекшеліктерін зерттеу. • Топырақ өңдеу, егу, өсімдіктерге күтім жасау, тыңайтқыш енгізу, өнім жинау сияқты негізгі агротехникалық операцияларға арналған машиналардың конструктивтік элементтерін қарастыру. • Ауыл шаруашылығы өнімдерін бастапқы өңдеуге, тасымалдауға және сақтауға арналған машиналар мен жабдықтарды зерттеу. • Жетектердің, берілістердің, жұмыс органдарының және автоматтандырылған басқару жүйелерінің жұмыс принциптерін меңгеру. • Машиналардың негізгі параметрлерін — өнімділік, энергия тұтыну, жылдамдық, өңдеу тереңдігі, енгізу нормасы — есептеу дағдыларын қалыптастыру. • Агротехнологиялық машиналарды агротехникалық талаптарға, дақыл түріне және шаруашылық жағдайына сәйкес дұрыс таңдай білу. • Машиналарды пайдалану, реттеу, баптау және техникалық қызмет көрсету талаптарын меңгеру. • Техниканы қолдану тиімділігін талдау және инженерлік тұрғыдан негізделген шешімдер қабылдау қабілетін дамыту. • Агротехника саласындағы қауіпсіздік талаптарымен, стандарттармен және нормативтік құжаттармен таныстыру.
Оқыту нәтижесі: білу және түсіну
- Студент агротехнологиялық машиналардың жіктелуін, олардың мақсаттарын және өсімдік пен мал шаруашылығындағы қолданылу салаларын біледі. Топырақ өңдеу, себу, өсімдіктерге күтім жасау, тыңайтқыш енгізу және өнім жинау машиналарының құрылысын, құрамдас бөліктерін және жұмыс істеу принциптерін түсінеді. Ауыл шаруашылығы өнімдерін тасымалдауға, бастапқы өңдеуге және сақтауға арналған машиналардың құрылымын меңгерген. Агроөндірістегі технологиялық үдерістерді және оларды механизациялауда қолданылатын механизмдердің рөлін түсінеді. Агротехнологиялық машиналардың негізгі техникалық параметрлеріне — өнімділікке, энергия сыйымдылығына, өңдеу тереңдігіне, енгізу нормасына, жұмыс жылдамдығына — бағдарлана алады. Жетектердің, берілістердің, жұмыс органдарының және автоматтандыру жүйелерінің жұмыс принциптерін түсінеді. Ауыл шаруашылығы машиналарын пайдалану, техникалық қызмет көрсету және қауіпсіздік талаптарының негіздерін біледі.
Оқыту нәтижесі: білім мен ұғымды қолдану
- Студент агротехнологиялық машиналардың құрылысы мен жұмыс істеу принциптері туралы алған білімін өсімдік және мал шаруашылығындағы практикалық міндеттерді шешуде қолдана алады. Нақты агротехникалық операцияларды орындау үшін топырақ түрін, дақылдың ерекшелігін, технологиялық талаптарды және шаруашылық жағдайын ескере отырып, тиісті машиналарды дұрыс таңдай алады. Машиналардың негізгі пайдалану параметрлерін — өнімділік, тұқым себу нормасы, тыңайтқыш енгізу нормасы, өңдеу тереңдігі, агрегаттың жұмыс жылдамдығы, энергия сыйымдылығы — есептей алады. Ауыл шаруашылығы машиналарының жұмыс органдарын баптай алады, реттей алады және олардың жұмыс сапасын бағалай алады. Технологиялық үдерістерді талдап, механизацияланған операцияларды оңтайландыру үшін алынған білімді тиімді қолданады. Техниканың жұмысындағы ақауларды анықтап, себептерін талдай алады және инженерлік тұрғыдан негізделген шешімдер ұсына алады.
Оқыту нәтижесі: талқылай білуді қалыптастыру
- Студент агротехнологиялық машиналардың конструктивтік шешімдерін сыни тұрғыдан бағалап, агротехникалық операцияларды орындауға арналған ең тиімді техникалық құралдарды негіздеп таңдай алады. Топырақты өңдеу, себу, өсімдікке күтім жасау, тыңайтқыш енгізу және өнім жинау үдерістерін талдап, проблемалық тұстарын анықтап, оларды жетілдірудің инженерлік тұрғыдан негізделген жолдарын ұсына алады. Әртүрлі машиналарды техникалық, технологиялық, экономикалық және пайдалану көрсеткіштері бойынша салыстырып, аргументті қорытындылар жасай алады. Машиналардың конструктивтік параметрлері, жұмыс режимдері және пайдалану шарттарының агротехникалық операциялардың сапасына және нәтиже тиімділігіне әсерін бағалай алады. Ауыл шаруашылығы техникасын пайдалану кезінде туындауы мүмкін тәуекелдерді анықтап, оларды төмендету үшін қауіпсіздік талаптарына және нормативтік құжаттарға сәйкес ұсыныстар қалыптастыра алады. Техникалық құжаттаманы, стандарттарды, диагностика нәтижелерін және заманауи инженерлік тәсілдерді талдау негізінде негізделген қорытындылар жасай алады. Кәсіби шешімдер қабылдау барысында ауыл шаруашылығы техникасы мен автоматтандырудың қазіргі даму тенденцияларын ескере алады.
Оқыту нәтижесі: коммуникативтік қабілеттіліктер
- Студент агротехнологиялық машиналардың құрылысы, жұмыс істеу принциптері және пайдалану ерекшеліктері туралы техникалық ақпаратты ауызша және жазбаша түрде анық әрі сауатты жеткізе алады. Машиналар мен механизмдердің жұмыс ерекшеліктерін мамандарға да, техникалық дайындық деңгейі төмен аудиторияға да түсінікті етіп түсіндіре алады, ақпарат мазмұнын аудитория деңгейіне бейімдей алады. Инженерлермен, агрономдармен, механизаторлармен және агротехнологиялық үдерістің басқа қатысушыларымен тиімді қарым-қатынас орната алады. Техникалық есептерді, есептеу жазбаларын, пайдалану нұсқаулықтарын және презентацияларды кәсіби стандарттарға сай дайындай алады. Таңдалған инженерлік шешімдерді дәлелдеп, белгілі бір машинаны немесе агрегатты қолданудың тиімділігін аргументті түрде қорғауға қабілетті. Техникалық ақпаратпен алмасу және өндірістік міндеттерді талқылау үшін заманауи цифрлық коммуникация құралдарын (LMS, инженерлік платформалар, CAD жүйелері, онлайн-сервистер) тиімді қолданады. Лабораториялық, жобалық және практикалық жұмыстарды орындау барысында топпен жұмыс істеу дағдыларын көрсете алады.
Оқыту нәтижесі: Оқу дағдылары немесе сабаққа қабілеттілігі
- Студент жаңа агротехнологиялық жабдықтарды өз бетінше зерттеп, олардың құрылысын, қызметін және техникалық сипаттамаларын талдай алады. Техникалық әдебиеттерді, стандарттарды, нормативтік құжаттарды және пайдалану нұсқаулықтарын тауып, оларды түсіндіре алады және сыни тұрғыдан бағалай алады. Жеке оқу траекториясын жоспарлай алады, оқу мақсаттарын қояды және сол мақсаттарға жетудің тиімді әдістерін таңдай алады. Агротехнологиялық машиналарда және ауыл шаруашылығы өндірісінде қолданылатын заманауи цифрлық және автоматтандырылған жүйелерді тез меңгере алады. Өзінің білім деңгейін және дағдыларын объективті бағалап, кемшіліктерін анықтап, оларды өзіндік оқыту арқылы толықтыра алады. Ауыл шаруашылығындағы механизация, автоматтандыру және цифрландырудың жаңа технологияларын меңгеруде бастамашылдық танытады. Инженерлік құзыреттерін үздіксіз жетілдіруге және кәсіби дамуға дайын.
Оқыту әдістері
Заманауи білім беру технологиялары оқу сапасын арттыруға, студенттердің құзыреттерін дамытуға және интерактивті, икемді әрі қолжетімді білім беру ортасын қалыптастыруға бағытталған. Олар білім алушылардың оқу процесіне белсенді қатысуын, материалды терең меңгеруін және өзіндік жұмысты кеңейту мүмкіндіктерін қамтамасыз етеді.
Білім алушының білімін бағалау
Оқытушы ағымдағы бақылау жұмыстарының барлық түрлерін жүргізеді және академиялық кезеңде екі рет білім алушылардың ағымдағы үлгеріміне тиісті баға береді. Ағымдағы бақылау нәтижелері бойынша 1 және 2 рейтинг қалыптастырылады. Білім алушының оқу жетістіктері 100 балдық шкала бойынша бағаланады, Р1 және Р2 қорытынды бағасы ағымдағы үлгерім бағасынан орташа арифметикалық ретінде шығарылады. Академиялық кезеңде білім алушының жұмысын бағалауды пән бойынша тапсырмаларды тапсыру кестесіне сәйкес оқытушы жүзеге асырады. Бақылау жүйесі жазбаша және ауызша, топтық және жеке формаларды біріктіре алады.
| Кезең | Тапсырма түрі | Өлшем |
|---|---|---|
| 1 рейтинг | Әр студентке жеке беріледі | 0-100 |
| 2 рейтинг | Әр студентке жеке беріледі | 0-100 |
| Қорытынды бақылау | емтихан | 0-100 |
Жұмыс түрлері бойынша оқыту нәтижелерін бағалау саясаты
| Тапсырма түрі | 90-100 | 70-89 | 50-69 | 0-49 |
|---|---|---|---|---|
| Өте жақсы | Жақсы | Қанағаттанарлық | Қанағаттанарлықсыз | |
| Практикалық жұмысты орындау және қорғау. | 1. Жұмыс толық, нақты және қажетті түсіндірмелермен орындалады. Бастапқы деректер, есептеу нәтижелері, өлшем бірліктері, қорытындылар беріледі. 2. Есеп сызбалары (фигуралар, сызбалар) сызу құралдарының немесе графикалық бағдарламалардың көмегімен дәл толтырылады. 3. Жұмысты қорғау кезінде студент материалды жақсы меңгерген, терминологияны меңгерген, қосымша сұрақтарға толық жауап береді. | 1. Жұмыс толық көлемде, тек болмашы ескертулермен, нақты және қажетті түсіндірмелермен аяқталады. Бастапқы деректер, есептеу нәтижелері, өлшем бірліктері, қорытындылар беріледі. 2. Есеп сызбалары (фигуралар, сызбалар) сызу құралдарының немесе графикалық бағдарламалардың көмегімен дәл толтырылады. 3. Жұмысты қорғау кезінде студент материалмен жеткілікті түрде таныс емес, терминологияда қателіктер жібереді, қосымша сұрақтарға жауап беруде қиналады. | 1. Жұмыс нашар орындалған және дәл емес; қажетті түсініктемелер жоқ; бастапқы деректер, есептеу нәтижелері, өлшем бірліктері немесе қорытындылар жоқ. 2. Есептік диаграммалар (фигуралар, сызбалар) нашар орындалған немесе қателері бар. 3. Жұмысты қорғау кезінде студент материалды нашар меңгереді, терминологияны нашар меңгереді, жұмыс бойынша сұрақтарға жауап беруде қателіктер жібереді. | 1. Жұмыс өрескел қателермен аяқталып, салғырт; қажетті түсініктемелер жоқ; бастапқы деректер, есептеу нәтижелері, өлшем бірліктері немесе қорытындылар жоқ. 2. Жұмыста жетіспейтін немесе дұрыс орындалмаған есептік диаграммалар (суреттер, сызбалар) бар. 3. Жұмысты қорғау кезінде студент материалда бағдарсыз, терминологияны білмейді, жұмыс бойынша сұрақтарға жауап бермейді. |
Бағалау нысаны
Пән бойынша білім алушының білімін қорытынды бағалау 100 баллдық жүйе бойынша жүзеге асырылады және:
- Емтиханда алынған нәтиженің 40%;
- Ағымдағы үлгерімнің 60% - ы.
Қорытынды бағаны есептеу формуласы:
| И= 0,6 | Р1+Р2 | +0,4Э |
| 2 |
мұндағы, Р1, Р2-тиісінше бірінші, екінші рейтингті бағалаудың сандық эквиваленттері;
Э - емтихандағы бағаның сандық баламасы.
Қортынды әріптік бағасы және оның балдық сандық эквиваленті:
Төрт балдық жүйе бойынша цифрлық баламаға сәйкес келетін білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың әріптік жүйесі:
| Әріптік жүйе бойынша бағалар | Балдардың сандық эквиваленті | Балдар (%-тік құрамы) | Дәстүрлі жүйе бойынша бағалар |
|---|---|---|---|
| A | 4.0 | 95-100 | Өте жақсы |
| A- | 3.67 | 90-94 | |
| B+ | 3.33 | 85-89 | Жақсы |
| B | 3.0 | 80-84 | |
| B- | 2.67 | 75-79 | |
| C+ | 2.33 | 70-74 | |
| C | 2.0 | 65-69 | Қанағаттанарлық |
| C- | 1.67 | 60-64 | |
| D+ | 1.33 | 55-59 | |
| D | 1.0 | 50-54 | |
| FX | 0.5 | 25-49 | Қанағаттанарлықсыз |
| F | 0 | 0-24 |
Дәріс сабақтарының тақырыптары
- Агротехнологиялық машиналарға кіріспе: мақсаты, жіктелуі және қолданылу салалары
- Топырақ өңдеу машиналарының құрылысы және жұмыс принциптері
- Тырмалар, культиваторлар, плугтар: түрлері және агротехникалық талаптары
- Тұқым себу машиналары: сеялкалардың конструкциясы және өнімділігі
- Тыңайтқыш енгізу машиналарының құрылымы және реттеу параметрлері
- Өсімдіктерді қорғау машиналары: бүріккіштер, шаңдатқыштар, олардың жұмыс схемалары
- Аралық өңдеу және қатар аралық күтім машиналары
- Жинау машиналары: астық комбайндарының құрылысы және технологиясы
- Техникалық дақылдарды жинау машиналары (күнбағыс, картоп, қант қызылшасы)
- Мал азығын дайындау техникалары: шөп шабу, престеу, сүрлем дайындау машиналары
- Тасымалдау және тиеу-түсіру жабдықтары: конвейерлер, элеваторлар, шнектер
- Ауыл шаруашылығы өнімдерін бастапқы өңдеу және сорттау жабдықтары
- Агрегаттау және трактор-машина жүйелері: қуаттылық, жылдамдық, энергия сыйымдылығы
- Агротехнологиялық машиналарды техникалық қызмет көрсету және диагностика
- Агротехнологиялық машиналардың даму тенденциялары және ауыл шаруашылығын цифрландыру
Негізгі әдебиет
- Киселёв В.Г., Лихачёв П.А. Агротехнологические машины. — М.: Колос, 2020. (Агротехникалық машиналардың құрылысы, жұмыс принциптері және қолданылу салалары.) Панфилов В.И., Гришин В.А. Машины и механизмы в сельском хозяйстве. — М.: Агропромиздат, 2019. (Егіс, топырақ өңдеу, тыңайтқыш енгізу, жинау машиналары.) Романенко В.А., Панов А.П. Механизация сельскохозяйственных работ. — М.: Академия, 2018. (Агротехнологиялық процестердің механизациясы мен технологиялық негіздері.) Горбатов А.П., Кириченко С.И. Тракторы и сельскохозяйственные машины. — Ростов н/Д: Феникс, 2021. (Тракторлар, ауыл шаруашылығы машиналары, олардың агрегатталуы.) Кленин Н.И., Сакун В.А. Сельскохозяйственные машины. — М.: Машиностроение, 2017. (Жұмыс органдарының теориясы, машиналардың конструкциясы мен параметрлері.) Якимов Н.Д. Машины для растениеводства. — М.: Колос, 2019. (Өсімдік шаруашылығындағы машиналар: топырақ өңдеу, себу, жинау техникасы.) Справочник по сельскохозяйственным машинам. Под ред. В.П. Горячкина. — М., 2020. (Ауыл шаруашылығы техникасының толық анықтамалығы.) Мөлдірбеков А., Рахадилов Б. Ауыл шаруашылығы машиналары (оқулық). — Алматы, 2022.
Қосымша әдебиеттер
- Горячкин В.П. Теория сельскохозяйственных машин. — М.: Агропромиздат, 2018. (Ауыл шаруашылығы машиналарының теориялық негіздері.) Серяков А.И., Ляшенко А.А. Механизация сельскохозяйственного производства. — М.: Колос, 2019. (Агротехнологиялық процестерді механизациялау ерекшеліктері.) Борисенко В.Н. Эксплуатация и техническое обслуживание сельскохозяйственных машин. — М.: Академия, 2021. (Техниканы пайдалану және техникалық қызмет көрсету әдістері.) Попов И.А., Кобозев И.А. Машины для внесения удобрений и защиты растений. — М.: Инфра-М, 2017. (Өсімдіктерді қорғау және тыңайтқыш енгізу машиналары.) Халанский В.М. Уборочные машины: конструкция, технические параметры, эксплуатация. — М.: ФГБОУ, 2018. (Астық, техникалық дақылдар және мал азығын жинау техникасы.) Шепель А.А. Машины и оборудование для хранения и переработки сельскохозяйственной продукции. — М.: Колос, 2020. (Ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдеу және сақтау жабдықтары.) Nikolayev A.P. et al. Modern Trends in Agricultural Machinery Design. — Springer, 2021. (Заманауи ауыл шаруашылығы машиналарын жобалау тенденциялары.) FAO Technical Reports on Agricultural Mechanization.
