Металдар физикасы және металлтану

Сипаттама: "Металдар физикасы және металлтану" пәні берілген бағытта олардың қасиеттерінің өзгеруін қамтамасыз ету үшін металдардың физикасы мен физикалық қасиеттері саласындағы теориялық дайындыққа, яғни атомның қазіргі теориясын, идеалды және нақты кристалдардың кристалдық құрылымын, дислокация теориясын, қорытпалардағы компоненттер арасындағы өзара әрекеттесу заңдылықтарын және әртүрлі жүйелердегі фазалық тепе-теңдік мәселелерін, сондай-ақ технологияны зерттеуге арналған қара және түсті металдарды термиялық өңдеу.

Кредиттер саны: 5

Пререквизиты:

• Физика
• Физика. Мектеп курсы

Пәннің еңбек сыйымдылығы:

Жұмыс түрлері	сағат
Дәрістер	15
Практикалық жұмыстар	30
Зертханалық жұмыстар
СӨЖО	30
СӨЖ	75
Қорытынды бақылау нысаны	емтихан
Қорытынды бақылауды жүргізу нысаны	емтихан

Компонент: ЖОО компоненті

Цикл: Базалық пәндер

Мақсат

• студенттерді металдар физикасының негіздерімен таныстыру; - металдар мен қорытпалардың физикалық қасиеттерінің микроқұрылымға, кристалдық тор ақауларының құрамына, тығыздығына, элементтердің периодтық кестесіндегі жағдайына, фазалық жай-күйі мен температурасына тәуелділігін талдау және болжау дағдыларын меңгеру.

Міндет

• - металл байланысының ерекшеліктері және әртүрлі металл жүйелеріндегі құрылымы мен қасиеттерінің қалыптасу заңдылықтары туралы қазіргі заманғы түсініктерді зерделеу; - болаттар мен қорытпалардағы фазалық өзгерістерді зерттеу үшін зерттеу әдісін таңдау білігін қалыптастыру; - машиналар мен құрал бөлшектерінің жоғары сенімділігі мен ұзақ мерзімділігін қамтамасыз ететін металдарды беріктендірудің әртүрлі тәсілдерінің теориясы мен практикасын зерделеу.

Оқыту нәтижесі: білу және түсіну

• Пәнді оқу нәтижесінде студент білуі және түсінуі керек: - пластикалық деформация механизмдері және металдардың механикалық қасиеттері; - қызудың деформацияланған металдың құрылымы мен қасиеттеріне әсері; - өндіріс және пайдалану жағдайында металдарда болатын құбылыстардың физикалық мәні, олардың қасиеттерімен байланысы, металдар мен қорытпалардың негізгі қасиеттері.

Оқыту нәтижесі: білім мен ұғымды қолдану

• Оқу нәтижесінде студенттер алған білімдерін металдар мен қорытпалардың жай-күйінің диаграммаларын оқу; металдар мен қорытпалардағы фазаларды анықтау; металдарды термиялық өңдеуді жүргізу және механикалық қасиеттерін анықтау; металдар мен қорытпалардың маркалары бойынша құрылымдық материалдарды таңдау кезінде қолдана алады.

Оқыту нәтижесі: талқылай білуді қалыптастыру

• Оқыту нәтижесінде студенттер технологиялық процестердің негізгі теориялық заңдылықтары туралы, кәсіби мәселелерді шешуде теориялық білімді қолдану туралы тұрақты түсініктерді қалыптастырады.

Оқыту нәтижесі: коммуникативтік қабілеттіліктер

• Оқыту нәтижесінде командада жұмыс істеу үшін қажетті коммуникативтік қабілеттер дамиды.

Оқыту нәтижесі: Оқу дағдылары немесе сабаққа қабілеттілігі

• Оқыту нәтижесінде студенттер металтану саласындағы практикалық міндеттерді шешу кезінде; болат пен қорытпалардың қажетті құрылымы мен қасиеттерін алу үшін термиялық өңдеу режимін таңдау кезінде алған базалық білімдерін сауатты пайдалану дағдыларына ие болады.

Оқыту әдістері

- компьютерлік оқыту технологиялары;

- тәрбие мәселелерін шешу;

оқу үрдісі кезіндегі студенттердің өзіндік зерттеу жұмыстары.

Білім алушының білімін бағалау

Оқытушы ағымдағы бақылау жұмыстарының барлық түрлерін жүргізеді және академиялық кезеңде екі рет білім алушылардың ағымдағы үлгеріміне тиісті баға береді. Ағымдағы бақылау нәтижелері бойынша 1 және 2 рейтинг қалыптастырылады. Білім алушының оқу жетістіктері 100 балдық шкала бойынша бағаланады, Р1 және Р2 қорытынды бағасы ағымдағы үлгерім бағасынан орташа арифметикалық ретінде шығарылады. Академиялық кезеңде білім алушының жұмысын бағалауды пән бойынша тапсырмаларды тапсыру кестесіне сәйкес оқытушы жүзеге асырады. Бақылау жүйесі жазбаша және ауызша, топтық және жеке формаларды біріктіре алады.

Кезең	Тапсырма түрі	Өлшем
1  рейтинг	Есептер, ауызша сұрақтар	0-100
	Бақылау сұрақтары
	Бақылау тест
2  рейтинг	Есептер, ауызша сұрақтар	0-100
	Бақылау сұрақтары
	Бақылау тест
Қорытынды бақылау	емтихан	0-100

Жұмыс түрлері бойынша оқыту нәтижелерін бағалау саясаты

Тапсырма түрі	90-100	70-89	50-69	0-49
	Өте жақсы	Жақсы	Қанағаттанарлық	Қанағаттанарлықсыз
Бақылау мәселелері бойынша сұхбаттасу )	Жүйелік теориялық білімді көрсетеді, терминологияны біледі, құбылыстар мен процестердің мәнін логикалық және дәйекті түрде түсіндіреді, дәлелді тұжырымдар мен жалпылаулар жасайды, мысалдар келтіреді, монологиялық сөйлеуді еркін меңгергендігін және нақтылау сұрақтарына тез жауап беру қабілетін көрсетеді	Студент күшті теориялық білімді көрсетеді, терминологияны біледі, логикалық және дәйекті түрде мәнін, құбылыстары мен процестерін түсіндіреді, дәлелді тұжырымдар мен жалпылаулар жасайды, мысалдар келтіреді, монологиялық сөйлеуді еркін меңгергендігін көрсетеді, бірақ сонымен бірге мұғалімнің өз бетінше немесе шамалы түзетуімен түзететін маңызды емес қателіктер жетеді	Төмен теориялық білімді көрсетеді, құбылыстар мен процестерді талдаудың нашар қалыптасқан дағдыларын, дәлелді қорытынды жасай алмайтындығын және мысалдар келтіре алмайтындығын көрсетеді, монологиялық сөйлеуді, терминологияны, логиканы және презентация дәйектілігін жете білмейді, мұғалім түзеткен кезде ғана түзете алатын қателіктер жетеді	Пәннің теориялық негіздерін білмегендігін, құбылыстар мен процестерді талдаудың қалыптаспаған дағдыларын көрсетеді, дәлелді қорытынды жасай алмайды және мысалдар келтіре алмайды, монологиялық сөйлеуді нашар меңгергендігін көрсетеді, терминологияны білмейді, презентацияның қисындылығы мен дәйектілігінің жоқтығын көрсетеді, тіпті мұғалім алмайтын қателіктер жібереді, сабаққа жауап беруден бас тартады
Практикалық (семинарлық) сабақтарда жұмыс істеу	Қажетті әрекеттер тізбегін сақтай отырып, практикалық жұмысты толық көлемде орындады; жауапта барлық жазбаларды, кестелерді, суреттерді, сызбаларды, графиктерді, есептеулерді дұрыс және ұқыпты орындайды; қателерді талдауды дұрыс орындайды. Сұрақтарға жауап беру кезінде ол сұрақтың мәнін дұрыс түсінеді, негізгі ұғымдарды дәл анықтайды және түсіндіреді; жауапты жаңа мысалдармен сүйемелдейді, білімді жаңа жағдайда қолдана алады; зерттелген және бұрын зерттелген материал, сондай ақ басқа пәндерді оқу кезінде алынған материал арасында байланыс орната алады.	"5" бағасына қойылатын талаптарды орындады, бірақ 2 3 кемшіліктер жіберілді. Білім алушының сұрақтарға жауабы 5-ке жауапқа қойылатын негізгі талаптарды қанағаттандырады, бірақ жаңа жағдайда білімді қолданбай, бұрын зерттелген материалмен және басқа пәндерді оқу кезінде игерілген материалмен байланысты пайдаланбай беріледі; бір қателік немесе екіден көп емес кемшілік жіберілді, білім алушы оларды дербес немесе оқытушының аздаған көмегі арқылы түзете алады.	Жұмысты толық орындамады немесе жұмыстың орындалған бөлігінің көлемі дұрыс қорытынды жасауға мүмкіндік бермейді. Сұрақтарға жауап беру кезінде Бағдарламаның талаптарына сәйкес негізгі білім мен дағдыларды меңгермегендігін көрсетеді; 3 бағалау үшін қажет болғаннан көп қателіктер мен кемшіліктер жіберілді немесе қойылған сұрақтардың ешқайсысына жауап бере алмайды.50% - ы, бұл дұрыс нәтижелер мен қорытындылар алуға мүмкіндік береді; жұмыс барысында қателіктер жіберілді. Сұрақтарға жауап беру кезінде білім алушы сұрақтың мәнін дұрыс түсінеді, бірақ жауапта бағдарламалық материалды одан әрі игеруге кедергікелтірмейтін курс сұрақтарын игеруде жекелеген проблемалар бар; бір өрескел қателік пен екі кемшіліктен артық емес жіберілді.	Жұмысты толық орындамады немесе жұмыстың орындалған бөлігінің көлемі дұрыс қорытынды жасауға мүмкіндік бермейді. Сұрақтарға жауап беру кезінде Бағдарламаның талаптарына сәйкес негізгі білім мен дағдыларды меңгермегендігін көрсетеді; 3 бағалау үшін қажет болғаннан көп қателіктер мен кемшіліктер жіберілді немесе қойылған сұрақтардың ешқайсысына жауап бере алмайды.

Бағалау нысаны

Пән бойынша білім алушының білімін қорытынды бағалау 100 баллдық жүйе бойынша жүзеге асырылады және:

• Емтиханда алынған нәтиженің 40%;
• Ағымдағы үлгерімнің 60% - ы.

Қорытынды бағаны есептеу формуласы:

И= 0,6	Р1+Р2	+0,4Э
	2

 

мұндағы, Р1, Р2-тиісінше бірінші, екінші рейтингті бағалаудың сандық эквиваленттері;

Э - емтихандағы бағаның сандық баламасы.

Қортынды әріптік бағасы және оның балдық сандық эквиваленті:

Төрт балдық жүйе бойынша цифрлық баламаға сәйкес келетін білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың әріптік жүйесі:

Әріптік жүйе бойынша бағалар	Балдардың сандық эквиваленті	Балдар (%-тік құрамы)	Дәстүрлі жүйе бойынша бағалар
A	4.0	95-100	Өте жақсы
A-	3.67	90-94
B+	3.33	85-89	Жақсы
B	3.0	80-84
B-	2.67	75-79
C+	2.33	70-74
C	2.0	65-69	Қанағаттанарлық
C-	1.67	60-64
D+	1.33	55-59
D	1.0	50-54
FX	0.5	25-49	Қанағаттанарлықсыз
F	0	0-24

Дәріс сабақтарының тақырыптары

• Курсқа кіріспе
• Металдардың жіктелуі
• Металдардың атомдық-кристалдық құрылысы
• Қорытпалардың құрылымы
• Металдар мен қорытпалардағы диффузия
• Кристаллизация
• Металдардың деформациясы
• Күй диаграммалары
• Темір және оның қорытпалары
• Материалдардың қасиеттері және оларды сынау әдістері
• Металдар мен қорытпаларды термиялық өңдеу
• Болатты химиялық-термиялық өңдеу: цементтеу, азоттау, нитроцементация және диффузиялық металдандыру
• Көміртекті болаттар
• Шойын
• Түсті металдар және олардың негізіндегі қорытпалар

Негізгі әдебиет

• 1. Сырнев Б.В. Физическое металловедение, г. Усть-каменогорск, 2008 г. 2 Түленденова Н.Қ. Материалтану, Өскемен қ., 2009. 3. Материаловедение и технология металлов : учебник для вузов / Г. П. Фетисов, М. Г. Карпман, В. М. Матюнин и др.; Под ред. Г.П.Фетисова. -3-е изд., испр. и доп. -М.: Высшая школа, 2005. 863с. 4. Ким, В.А. Физические свойства материалов : учебное пособие для вузов / В.А. Ким. - Комсомольск-на-Амуре: Изд-во Комсомольского-на-Амуре гос.техн.ун-та, 2006. 5. Physics of Metals and Metallography.: Pleiades Publishing, Ltd. - 2018 г. 6. Физика металлов и металловедение. Лабораторный практикум: учеб. пособие, Шепелевич В.Г. , 2012 г. 7. Потехин, Б.А. Металловедение: учебное пособие / Б.А. Потехин. - Екатеринбург: Урал. гос. лесотехн. ун-т, 2019. - 99 с.

Қосымша әдебиеттер

• 1. Гуляев А.П. Металловедение. – М.: Металлургия, 1986. 544с. 2. Лахтин Ю.М. Основы металловедения. М., Металлургия, 1988. 320с. 3. Новиков И.И. Теория термической обработки металлов – М.: Металлургия, 1991. 400с. 4. Колачев Б.А., Габидулин Р.М., Пигузов Ю.В. Технология термической обработки цветных металлов и сплавов - М.: Металлургия, 1980. 280с.
• IPR SMART http://www.iprbookshop.ru
• ScienceDirect - http://www.sciencedirect.com.
• EBSCO Discovery Service (EDS) - http://search.ebscohost.com